Trắc bách diệp là loại cây được trồng rộng rãi. Lá, cành và hạt của loại cây này đều có thể dùng làm thuốc. Hiện nay, người ta vẫn dùng vị thuốc này dưới dạng sắc uống là chính.
Cây trắc bách diệp là gì ?
Tên khoa học/ tên khác
Trắc bách diệp có tên khoa học là Thuja orientalis l, thuộc họ Trắc bách Cupressaceae. Bên cạnh đó, loài cây này còn được biết đến với tên gọi bá tử nhân.
Bộ phận dùng để làm thuốc là cánh và lá phơi/sấy khô. Ngoài ra, phần hạt cũng được thu hoạch, phơi khô để làm thuốc.
Mô tả cây
Cây trắc diệp khá cao, cây trưởng thành cao đến 8m. Thân cây phân nhánh nhiều ở những mặt thẳng đứng. Lá cây có hình như một chiếc vẩy, mọc đối xứng với nhau. Hạt cây hình trứng, màu nâu sẫm, trên mình có 1 vết sẹo rộng nhạt màu. Cây ra hoa vào tháng 4 và kết trái vào mùa thu, vào tháng 9, tháng 10.
Mọc chủ yếu ở đâu?
Đây là loại cây đã rất nổi tiếng về khả năng điều trị bệnh nên được trồng ở khắp mọi nơi. Bạn có thể dễ dàng nhìn thấy trắc bách diệp ở Trung quốc hay mảnh đất Capcazơ.
Thành phần hóa học
Theo nghiên cứu từ các chuyên gia, thành phần chính trong lá và cành cây trắc bách diệp bao gồm tinh dầu (pinen, cariophylen) và chất nhựa. Đối với hạt, thành phần chính bao gồm chất béo và 0,64% saponozit.
Thu hái chế biến
Lá cây có thể thu hái quanh năm, nhưng thời điểm lá đạt chất lượng cao nhất vẫn là mùa thu, từng tháng 9 đến tháng 11 khi thu hái, người dân sẽ chặt cả cành, sau đó cắt bỏ cành to, phơi khô trong bóng mát.
Do cây kết trái vào tháng 9, 10 nên việc thu hoạch hạt sẽ được thu hoạch vào cuối thu và mùa đông. Người dân sẽ đem phơi khô hạt, xát bỏ vỏ ngoài, rồi tiếp tục phơi khô lần nữa.
Công dụng của cây trắc bách diệp
Theo Đông y, lá trắc bách diệp có vị đắng, chát, hơn hàn nên có tác dụng rất tốt trong việc cầm máu (chảy máu cam, ho ra máu, tiểu tiện ra máu, xích bạch đới,..), lợi tiểu, hôc trợ điều trị ho, sốt. Đặc biệt, loại thuốc này cũng rất tốt cho hệ tiêu hóa.
Hạt trắc bách diệp có vị ngọt tính bình, đặc hiệu trong việc bổ tâm tỳ, định thần, thông tiện. Ngoài ra, nhiều người còn dùng vị thuốc này để xóa bỏ cảm giác hồi hộp, giúp giấc ngủ sâu và ngon hơn, tăng cường trí nhớ, thích hợp với người yếu hay ra mồ hôi, táo bón. Riêng những người có hiện tượng ỉa lỏng, nhiều đờm thì không nên dùng vị thuốc này.
Cách dùng cây trắc bách diệp
+ Bài thuốc cầm máu
Bạn sao cháy đen 15g lá trắc bách diệp, sắc chung với 15g ngải diệp, 6g can khương sao. Đun liu riu đến khi còn 200ml thì nhấc ra, chia 3 lần uống trong ngày.
+ Bài thuốc chữa bệnh trĩ xuất huyết
Các dược liệu cần chuẩn bị bao gồm: 30g trắc bách diệp, 15g kinh giới sao đen, 20g địa hoàng, tất cả trộn lẫn, tán bột mịn, cho thêm 200ml nước sôi thụt ruột lưu đến lúc không nhịn được. Mỗi ngày bạn nên làm thao tác trên 1 lần.
+ Bài thuốc trị ho gà
Hãy đem 30 lá trắc bách diệp tươi (có thể dùng cả cành con) sắc với nước đến khi còn 100ml. Sau đó bạn cho thêm 200ml mật ong vào. Mỗi ngày uống đều đặn 3 lần bệnh tình sẽ giảm, riêng với trẻ em dưới 2 tuổi mỗi lần chỉ nên dùng từ 15 đến 20ml.
+ Bài thuốc bồi bổ cơ thể
Hãy lấy 60g hạt trắc bách diệp cùng với hà thủ ô, nhục thung dung mỗi loại 60g thái nhỏ ngâm trong 2 lít rượu trắng. Tùy theo mùa mà thời gian ngâm thuốc cũng khác nhau: 10 ngày cho mùa xuân và mùa hạ, 20 ngày cho mùa thu và mùa đông. Mỗi ngày bạn uống 2 chén rượu con, chia 2 lần uống.
+ Bài thuốc điều chế thuốc bổ tim
Trộn chung 400g lá trắc bách diệp khô với 200g đương quy, tán thành bột mịn, tạo thành viên tễ to bằng hạt đậu xanh. Ngày bạn dùng 2 lần thuốc, mỗi lần 50 viên, chiêu bằng nước muối nhạt.
+ Bài thuốc chữa bệnh ho ra máu
Bạn có thể sắc 1 trong 2 bài thuốc sau:
Bài thuốc 1: lá trắc bách diệp, ngải cứu, buồng cau điếc, vỏ quả cam, bạc hà.
Bài thuốc 2: lá trách bách diệp, lá huyết dụ, lá thài lài tía, rễ rẻ quạt.
+ Bài thuốc chữa chứng chảy máu cam
Bạn chỉ cần sắc chung các vị thuốc sau với nhau: lá trắc bách diệp, lá sen, ngó sen, sinh địa, ngải cứu. Khi mới đun thì đổ 400ml nước, đến khi còn 100ml thì nhấc ra, chia làm 2 lần uống trong ngày.
+ Bài thuốc chữa bệnh ho lâu ngày
Bạn cần chuẩn bị cành nhỏ trắc bách diệp (cả lá và cành) và rễ các loại cây chanh, dâu, cây chùm gởi, mỗi loại từ 10 đến 15 g, đem sao vàng, đun cùng 400ml nước đến khi cạn còn 100ml thì chia làm 2 lần uống.
+ Bài thuốc giúp an thần, nhuận tràng
Dùng 5 – 15g bá tử xương sắc chung với nhân táo, long nhãn, hạn sen, uống mỗi ngày. Lưu ý: bá tử xương là hạt trắc bách diệp đã được sao, giã, ép bỏ dầu.
+ Bài thuốc chữa kiết lỵ
Dùng hạt trắc bách diệp giã nát, thêm nước vo gạo, gạn lấy nước uống. Với người lớn liều lượng bá tử nhân cần dùng là 8 đến 12 hạt, trẻ em là 4 đến 6 hạt.
+ Bài thuốc điều trị chứng mất ngủ
Tim lợn sơ chế sạch chẽ, nhét 15g hạt bá tử nhân vào bên trong, hấp cách thủy, dùng khi chín nhừ.
+ Bài thuốc chữa chứng rụng tóc do viêm da
Ngâm 60g lá trắc bách diệp tươi cùng với cồn 60% trong 7 ngày, sau đó bôi xát lên da đầu.
+ Bài thuốc chữa chảy máu chân răng
Các vị thuốc cần dùng là thạch cao 20g, sinh địa 16g, thiên môn 16g, trắc bách diệp 12g, hoàng liên 12g, a giao 12g, đem sắc uống mỗi ngày.
Đây đều là bài thuốc được lưu truyền trong dân gian, đã được kiểm chứng hiệu quả và độ an toàn, bạn có thể dùng để đẩy lui bệnh tật.